Νοητική και εννοιολογική χαρτογράφηση

Ο νοητικός χάρτης ή καλύτερα νοητική χαρτογράφηση (mind mapping) είναι μια τεχνική εικονικής αποτύπωσης μιας κεντρικής ιδέας/έννοιας γύρω από την οπoία συνδέονται διάφορες κύριες ιδέες και σχετικές έννοιες σχηματίζοντας ένα αστέρι. Επινοήθηκε από τον Tony Byzan (1970).

Ο εννοιολογικός χάρτης ή εννοιολογική χαρτογράφηση (consept mapping).Επινοήθηκε από τον Novak ( περίπου στα μέσα 1960) και σχετίζεται με την αναπαράσταση διαφόρων εννοιών και με τις μεταξύ τους σχέσεις (με κόμβους και συνδέσεις), αντιπροσωπεύοντας γνωστικές δομές που οι άνθρωποι κατασκευάζουν στο μυαλό τους. Συνήθως απεικονίζεται με ένα δίκτυο ή παρουσιάζει ιεραρχικά τις έννοιες ή με μορφή διαγράμματος ροής. 

Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι ο νοητικός χάρτης αναφέρεται σε μία έννοια/ιδέα, ενώ ο εννοιολογικός σε περισσότερες.

Και οι δύο χάρτες βοηθούν τους μαθητές να: 
- σχεδιάσουν 
- αναλύσουν τη σκέψη τους 
- επεξεργαστούν πληροφορίες 
- οργανώσουν τις ιδέες τους 
- δουν σχέσεις και να κάνουν συνδέσεις 
- συγκρίνουν 
- σκεφτούν δημιουργικά 
- ενισχύσουν τη μάθηση 
- έχουν μία συνολική εικόνα της προόδου 
- αναγνωρίζουν παρερμηνείες και λάθος συνδέσεις 
- αναπτύξουν κριτική και λογική σκέψη

Πλεονεκτήματα σε σχέση με το γραμμικό τρόπο σημειώσεων: 
- Σχεδιάζονται ταχύτερα, έχουν οπτική ποιότητα, απομνημονεύονται εύκολα. 
- Περίληψη μεγάλων κειμένων (βελτιώνοντας την αφαιρετική μας σκέψη). 
- Καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια και λιγότερο χρόνο (γράψε-σβήσε). 
- Οργανώνουμε τις ιδέες μας. 
- Κρατούμε σημειώσεις. 
- Μπορούν να αφαρμοστούν σε πολλά στάδια του μαθήματος και από το δάσκαλο και από τους μαθητές. 
- Βοηθούν τους μαθητές για μελέτη στο σπίτι. 
- Διευκολύνουν τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. 
- Βρίσκουν εφαρμογή σε ομαδικές εργασίες. 
- Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προκαταβολικοί οργανωτές.

Οι εννοιολογικοί και νοητικοί χάρτες μπορούν να δοθούν έτοιμοι από το δάσκαλο στους μαθητές (π.χ. προκαταβολικός οργανωτής) ή να συμπληρωθούν κάποιες έννοιες ή σχέσεις (π.χ. στην αξιολόγηση, εργασία) ή να ζητηθεί να κατασκευαστούν από τους μαθητές (το ιδανικότερο), αφού προηγουμένως θα έχουν καθοδηγηθεί αρκετές φορές από το δάσκαλο.

Εργαλεία για εννοιολογική χαρτογράφηση θα βρείτε εδώ και εδώ.

Ένα απλό εργαλείο για την κατασκευή εννοιολογικών και νοητικών χαρτών είναι το Diagram Designer. Το κατεβάζουμε από εδώ.
Ένας διαδικτυακός εύχρηστος νοητικός χάρτης είναι το mapmyself. Χρειάζεται να γραφτείτε (έχει και premium). Πατήστε εδώ. 
 
Το http://creately.com/ είναι ένα web 2.0 εργαλείο που δημιουργήθηκε το 2009. Δημιουργούμε έναν δωρεάν λογαριασμό και αντικρίζουμε μπροστά μας ένα πλήρες on-line πρόγραμμα δημιουργίας κάθε είδους διαγράμματος. Υποστηρίζονται τα πάντα, ενώ το site διαθέτει μία μεγάλη συλλογή από έτοιμα σχήματα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε.